Yaygın karanlık virüs, Alzheimer’ın sessiz tetikçisi

Son bilimsel çalışmalar, herpes simpleks virüsü tip 1 (HSV-1) ile Alzheimer arasında güçlü bir bağlantı olduğunu ortaya koydu.

Uzmanlar, bu yaygın enfeksiyonun gelecekte Alzheimer vakalarının artışında önemli bir rol oynayabileceği uyarısında bulunuyor ve antiviral tedavilerin bu riski azaltabileceğini belirtti.

HERPES VİRÜSÜ VE ALZHEİMER BAĞLANTISI

Herpes simpleks virüsü tip 1 (HSV-1), genellikle dudak çevresinde uçuklara neden olan bir virüs olarak bilinse de, sinir sisteminde latent (gizli) bir şekilde kalabildi.

Stres, bağışıklık sistemi zayıflığı veya yaşlanma gibi durumlarda yeniden aktive olan bu virüs, beyne ulaşarak ciddi hasarlara yol açabildi.

Manchester Üniversitesi’nden Prof. Dr. Ruth Itzhaki, 30 yılı aşkın süredir herpes virüsü ile Alzheimer arasındaki ilişkiyi araştırdı. Itzhaki’nin 1997’de yayımlanan çığır açan çalışması, HSV-1 DNA’sının yaşlı bireylerin beyinlerinde yüksek oranda bulunduğunu ve özellikle APOE4 genetik varyantına sahip kişilerde Alzheimer riskini 12 kat artırdığını gösterdi.

Science Advances’te yayımlanan bir çalışma, laboratuvar ortamında yetiştirilen 3D insan beyin modellerinde HSV-1 enfeksiyonunun Alzheimer’ın ayırt edici özelliklerinden olan beta-amiloid plak oluşumlarını tetiklediğini ortaya koydu. Bu plaklar, Alzheimer hastalarının beyinlerinde sinir hücreleri arasında birikerek bilişsel gerilemeye neden oldu.

Tufts Üniversitesi’nden Dr. Dana Cairns, bu çalışmada HSV-1’in nöroinflamasyona ve sinir sinyallerinin iletiminde azalmaya yol açtığını gözlemledi. Cairns, “Bu bulgular, HSV-1’in Alzheimer’ın doğrudan bir tetikleyici olabileceğini gösteriyor” dedi.

BİLİMSEL BULGULAR VE RİSK FAKTÖRLERİ

BMJ Open’da yayımlanan bir çalışma, ABD’de 395.654 Alzheimer hastası ve 1.039.683 Alzheimer ile ilişkili demans hastası üzerinde yapılan geniş çaplı bir analizi içerdi.

Araştırmacılar, HSV-1 tanısı alan bireylerde Alzheimer riskinin arttığını ve antiviral ilaç kullananlarda bu riskin azaldığını buldu.

Çalışmanın baş yazarı Dr. Yunhao Liu, “HSV-1’in Alzheimer riskini artırdığına dair kanıtlar giderek güçleniyor. Antiviral tedaviler, bu riski azaltmada umut vaat ediyor” dedi.

Oxford Üniversitesi’nden Prof. Dr. Cornelia van Duijn, herpes virüsünün özellikle 70 yaş üstü bireylerde Alzheimer riskini artırdığını belirterek, “Bu virüs, bağışıklık sistemi yaşla birlikte zayıfladığında beyinde aktif hale gelebilir ve nörodejeneratif süreçleri tetikleyebilir” dedi.

Ayrıca, Uppsala Üniversitesi’nde yapılan bir çalışma, herpes tanısı alan 70 yaşındaki bireylerin demans geliştirme olasılığının iki kat daha fazla olduğunu ortaya koydu.

NEDEN HERKES ETKİLENMİYOR?

HSV-1, dünya nüfusunun yaklaşık %50-70’ini enfekte etmesine rağmen, herkes Alzheimer geliştirmedi.

Uzmanlar, bu durumun genetik yatkınlık, yaşam tarzı ve bağışıklık sistemi gibi faktörlere bağlı olduğunu düşünüyor. Özellikle APOE4 gen varyantına sahip bireylerde virüsün beyinde daha fazla hasara yol açtığı biliniyor. Harvard Tıp Fakültesi’nden Prof. Dr. Rudy Tanzi, “HSV-1’in Alzheimer’a yol açması için genetik ve çevresel faktörlerin bir araya gelmesi gerekiyor. Bu, virüsün tek başına değil, diğer risk faktörleriyle birlikte etkili olduğunu gösteriyor” dedi.

ANTİVİRAL TEDAVİLER UMUT VAAT EDİYOR

Araştırmalar, antiviral ilaçların Alzheimer riskini azaltmada etkili olabileceğini gösteriyor. Tayvan’da yapılan bir çalışmada, HSV-1 tanısı alan ve antiviral tedavi (örneğin, asiklovir veya valasiklovir) gören bireylerde demans riskinin %91 oranında azaldığı bulundu. Şu anda New York Eyalet Psikiyatri Enstitüsü’nde yürütülen bir klinik çalışma, valasiklovirin hafif Alzheimer hastalarında bilişsel gerilemeyi yavaşlatıp yavaşlatamayacağını araştırdı.

Columbia Üniversitesi’nden Prof. Dr. Dev Devanand, bu çalışmalara dikkat çekerek, “Antiviral ilaçlar, Alzheimer’ın erken müdahale stratejilerinde devrim yaratabilir. Ancak, bu tedavilerin etkinliğini doğrulamak için daha fazla klinik araştırmaya ihtiyaç var” dedi.

ÖNLEME VE FARKINDALIK ÇAĞRISI

Uzmanlar, herpes virüsünün yaygınlığına rağmen, enfeksiyonun Alzheimer üzerindeki etkilerinin yeterince bilinmediğini vurguladı.

Alzheimer’s Research UK’den Dr. Sheona Scales, “HSV-1 ile Alzheimer arasındaki bağlantı, halk sağlığı açısından ciddi bir öncelik olmalı. Toplumda farkındalığı artırmak ve antiviral tedavilere erişimi kolaylaştırmak kritik önem taşıyor” dedi.

Ayrıca, herpes zoster (zona) aşısının Alzheimer riskini azalttığına dair bulgular da umut verici.

Stanford Üniversitesi’nden Dr. Pascal Geldsetzer’in liderliğinde yapılan bir çalışma, zona aşısı olan bireylerde demans riskinin yaklaşık %20 azaldığını gösterdi.

SESSİZ TEHDİDE KARŞI HAREKETE GEÇME ZAMANI

Herpes virüsü, görünüşte masum bir enfeksiyon gibi görünse de, beyinde yol açtığı hasarlarla Alzheimer gibi yıkıcı bir hastalığın kapısını aralayabildi.

Bilimsel çalışmalar, bu virüsün Alzheimer riskini artırdığını net bir şekilde ortaya koyarken, antiviral tedaviler ve aşılar umut ışığı oldu.

Uzmanlar, erken teşhis, antiviral tedaviler ve sağlıklı yaşam tarzıyla bu riskin azaltılabileceğini vurguladı.

Gelecekteki araştırmalar, herpes virüsünün Alzheimer üzerindeki etkilerini daha iyi anlamamızı sağlayarak, milyonlarca insanın hayatını kurtarabilir.