Batı Balkanlar genişlemesi: Arnavutluk ve Karadağ AB'ye diğerlerinden önce nasıl katılabilir?

Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa, aday ülkelerin Avrupa Birliği'nin (AB) güvenlik politikasının reform ve standartlarına bağlı kalmaları konusunda güvence vermek ve talepte bulunmak istiyor.

Costa ayrıca, 27 üye ülkenin tereddütleri nedeniyle zaman zaman duraksayan aday ülkelerin katılım sürecinin yeniden başlatılması için AB tarafından yeni bir ivme sağlanması konusunda da kararlı.

Antonio Costa'nın Batı Balkanlar'daki altı ülkeye yönelik misyonunun merkezinde, Brüksel'in Avrupa'nın istikrarı için kilit öneme sahip bir bölgenin stratejik kontrolünü kaybetmemesi ihtiyacı yatıyor.

Antonio Costa,* altı Batı Balkan ülkesini kapsayan diplomatik turuna başlamadan önce Euronews'e verdiği özel mülakatta,"Rusya'nın Ukrayna'yı işgali Ukrayna ve Moldova'nın katılım sürecini hızlandırdı, bu nedenle Batı Balkan ülkelerininUkrayna ve Moldova tarafından geçilmesi adil değil ve bu onları reformlar konusunda daha hızlı hareket etmeye itecektir," dedi.

Avrupa Konseyi Başkanı'nın yol haritasındaki ilk durak, birkaç aydır siyasi krize saplanmış bir ülke olan Sırbistan olacak. Costa aynı gün Bosna-Hersek'i ziyaret edecek. 14 Mayıs Çarşamba günü ise Karadağ ve Kosova devlet ve hükümet başkanları tarafından kabul edilecek.

Ertesi gün Kuzey Makedonya'yı ziyaret edecek ve son durağı 16 Mayıs Cuma günü Tiran'da yapılması planlanan Avrupa Siyasi Topluluğu zirvesine katılacağı Arnavutluk olacak.

AB'nin Batı Balkanlar'daki kaygılarının merkezinde Avrupa güvenliği yer alıyor

EPC, Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından 2022 yılında oluşturulan ve 40'tan fazla Avrupa ülkesini bir araya getiren hükümetler arası bir siyasi strateji forumu.

Batı Balkanlar'da AB genişlemesi, bölgede artan istikrarsızlık nedeniyle Tiran'daki EPC zirvesinde bir araya gelecek olan pan-Avrupa liderlerinin gündeminde üst sıralarda yer alacak.

AB üyesi ülkelerin liderleri, dış güçlerin Avrupa'nın ayrılmaz bir parçası olan bu bölgede kendilerine yer edinmeye başlamasından korkuyor. Costa'nın da belirttiği üzere: "Avrupa Konseyi tarafında, genişlemenin Batı Balkan ülkeleri de dahil olmak üzere tüm Avrupa'nın istikrarı, barışı ve refahı için yapılabilecek en önemli jeopolitik yatırım olduğu konusunda geniş bir siyasi mutabakat var."

AB Konseyi Başkanı sözlerine şunları da ekledi: "AB ülkeleri ve Batı Balkanlar, Avrupa ailesine ait oldukları için ortak bir vizyonu paylaşmaktadırlar. Bu nedenle Avrupa Birliği içerisinde bu aileye resmi olarak katılabilmeleri için çalışmamız gerekiyor."

Sırbistan'daki kriz endişe kaynağı

Sırbistan'daki siyasi kriz hem Avrupa Birliği hem de NATO için endişe kaynağı.

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, AB'ye aday ülkeler arasında 9 Mayıs'ta Moskova'da düzenlenen İkinci Dünya Savaşı'nın sona ermesi anma törenlerine katılan tek AB aday ülkesi lideri olurken, AB üyesi bir ülkeden katılan tek lider ise Slovakya Başbakanı Robert Fico oldu.

Böylece Vucic ve Fico, Batılı ülkeler tarafından Kremlin'e karşı uygulanan kutlama boykotunu kırmış oldu. Benzer şekilde Sırbistan, Ukrayna'nın işgalinin ardından Avrupa Birliği tarafından Rusya'ya karşı uygulanan yaptırımlara da katılmadı.

Birçok Sırp için ülkelerinin (o zamanlar Yugoslavya'nın bir parçasıydı) 1945'te Kızıl Ordu tarafından kurtarıldığı için Sovyetler Birliği'ne borçlu olduğu unutulmamalıdır, bu nedenle Vucic'in Moskova'daki kutlamalara katılması Kremlin'in Ukrayna'daki savaşına destek verdiğinin bir işareti değildi.

Buna ek olarak, Cumhurbaşkanı Vucic'in hükümeti, Belgrad'da ve ülkenin diğer şehirlerinde mevcut siyasi rejimi suçladıkları yolsuzluk ve siyasi ve medya özgürlüklerine getirilen kısıtlamalara karşı aylardır süren gösterilerle sarsıldı.

Geçtiğimiz hafta Avrupa Parlamentosu, Sırbistan'daki gösterilerin baş kahramanı olan öğrencilerin davasını savundu.

Strazburg'daki AB yarım küresi, Hırvat Sosyalist Tonino Picula tarafından hazırlanan Sırbistan'a ilişkin bağlayıcı olmayan bir raporu büyük bir çoğunlukla onayladı. AP üyelerine göre, ekonomik alanda kaydedilen bazı ilerlemelere rağmen Belgrad'da iç siyasi diyalog, hukukun üstünlüğü ve yolsuzlukla mücadele konularında hala eksiklikler var.

Vucic'in Moskova'daki varlığını ve Sırbistan'daki siyasi gerilimleri yorumlayan Avrupa Konseyi Başkanı Antonio Costa, AB ile aday ülkeler arasında ortak dış politika konusunda yakınlaşmanın genişlemenin koşullarından biri olduğunu belirtti. Bununla birlikte Costa şunları söyledi: "9 Mayıs'ta Moskova'da geçmişte kalmış bir olayı kutladık. Sırbistan'ın geleceği Avrupa'da yatmaktadır."

Sırbistan'ın siyasi sistemindeki kriz, öğrenci gösterileri ve Avrupa Parlamentosu'na yönelik eleştiriler konusunda ise Costa, üç hafta önce Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Sırbistan Cumhurbaşkanı Vucic ile bir çalışma toplantısına katıldığını ve Vučić'in "yeni bir hükümetin kurulması ve üç temel reformun onaylanması konusunda çok net olduğunu" hatırlattı: seçim yasası, basın özgürlüğü ve yolsuzlukla mücadele. Bu bağlamda AB Konseyi Başkanı, "genişlemenin her şeyden önce bir iç reform süreci olduğunu" vurguladı.

AB'ye katılım için takvim nedir?

Avrupa kurumları, başta Arnavutluk, Karadağ ve Sırbistan olmak üzere, AB'ye ilk katılımlar için hedef tarih olarak sıklıkla 2030'u gösteriyordu. Ancak Brüksel şu anda sadece Arnavutluk ve Karadağ'dan bahsediyor.

Costa,"Belli bir tarih yok. Neden 2030? Ve neden daha önce değil? Katılım liyakate dayalı bir süreçtir. Eğer ülkeler reformları gerçekleştirirlerse 2030'dan önce de katılabilirler," dedi. "Ancak değişebilecek olan tam da esastır. Arnavutluk ve Karadağ'ın diğer ülkelere kıyasla daha ileride olduğu açık."

Bununla birlikte, Ukrayna'daki savaş Batı Balkanlar'da, özellikle Bosna ve Kosova meseleleriyle ilgili olarak, gerginliklerin yeniden canlanmasına yol açtı.

Avrupa Konseyi Başkanı şunları söyledi: "Hala açık olan ihtilafların üstesinden gelmek için belki de eşsiz bir fırsat olan Avrupa Birliği üyeliğinden daha iyi bir teşvik bilmiyorum. Bu, Batı Balkan ülkelerine başka bir yerde bulmakta zorlanacakları bir refah fırsatı sunmak için en iyi koşuldur."

Çok sayıda ankete göre, Sırpların çoğunluğu, AB'nin genişleme konusundaki tereddütleri nedeniyle Avrupa Birliği'ne olan ilgilerini kaybetmiş durumda.

Costa, "En önemli şey Avrupa Birliği'nin ne anlama geldiğini anlamaktır. Geçtiğimiz hafta, bugünkü Birliğe giden yolda ilk adım olan Schumann Deklarasyonu'nun 75. yıldönümünü kutladık. AB'yi asıl inşa eden şey, tarihin yaralarının üstesinden gelme iradesiydi," diyerek sözlerini tamamladı.